– Waar een klein land klein in is gebleven #3 –

“We vinden het een eer dat hij hier aanwezig is…” De andere sprekers konden zijn aanwezigheid niet genoeg prijzen. Ik ben een voorstander van eerlijkheid maar dit kan maar beter gelogen zijn want de enige plek waar deze man nog eervol ontvangen mag worden is in een slecht onderhouden studentenkroeg. Maar hij was er hoor… tijdens de Keti Koti-viering van 2012 hield demissionair premier Mark Rutte een toespraak. Rutte, bekend van zijn politieke omarming van niet-Westerse culturen, had het voorrecht om de eerste krans bij het slavernijmonument in het Amsterdamse Oosterpark te leggen.

Uit zijn toespraak was het niet af te leiden maar laat één ding heel duidelijk zijn: Keti Koti staat in het teken van de afschaffing van het Nederlandse aandeel in de trans-Atlantische slavenhandel. De jaarlijkse, internationale 1 juli-herdenkingen herinneren ons aan de dag waarop de Nederlandse regering officieel een einde maakte aan de mensonterende gruwelijkheden die ze in haar Caraïbische koloniën uitvoerde. Deze door bloed, littekens en dood ontsierde witte bladzijdes in de Afro-Caraïbische en Nederlandse geschiedenis hebben het recht om op zichzelf te staan en in alle eerlijkheid besproken te worden. Want laten we wel wezen… welke Nederlander verwijst tijdens gesprekken over de holocaust naar de genocide in Rwanda? Welke hoogwaardigheidsbekleder heeft het tijdens de Bevrijdingsdagfestiviteiten over de Nederlandse koloniën die op 5 mei 1945 verre van vrij waren? Is de herdenking van de Februaristaking een geschikt moment om het over de Montgomery Bus Boycott in Amerika te hebben?

Wat men in het Engels ‘white privilige’ noemt, doet ongetwijfeld anders vermoeden maar ook de trans-Atlantische slavenhandel verdient absoluut een prominente plek in het collectief, historisch besef van Nederland. Volgens Rutte en de groep toeschouwers die zijn door gemak aangevreten toespraak met een applaus beloonden horen de misdaden van Nederland echter thuis in het rijtje van “sweat shops in Mexico en natuurlijk de Oost-Europese en andere vrouwen die het slachtoffer worden van gewetenloze mensenhandelaren en die gedwongen in de prostitutie belanden.”* Want dat is hoe onrecht tegen zwarte mensen hier veelal gemeten wordt: in relatie tot en bij voorkeur verzacht door een rits aan andere daden en daders.

In zijn als speech gemaskeerde schouderophaling roept Rutte plichtsmatig op tot het voorkomen van een wij/zij-gevoel. “Maar als historicus van huis uit ben ik me er tegelijkertijd zeer van bewust dat de geschiedenis vanuit verschillende perspectieven geschreven kan worden en te vaak hebben mensen het verleden gebruikt als grabbelton om hun eigen gelijk te halen en daarin schuilt het gevaar van ‘wij/zij’ denken. En in de val van dat ‘wij/zij’-denken mogen wij nooit meer trappen,”* stelt hij. Moeten we dit wij/zij-gevoel ook laten varen wanneer in onderzoeksresultaten en nieuwsberichten vrijwel constant onderscheid wordt gemaakt tussen allochtonen en autochtonen? Springt Rutte zelf op de bres wanneer een aantal van zijn collega’s er weer eens een dagtaak aan hebben om verdeeldheid te zaaien? Of is ‘ons’ alleen gewenst wanneer we ‘onszelf’ proberen te ontzien? Gedeelde smart is alleen halve smart wanneer we zowel de pijn als de verantwoordelijkheid eerlijk verdelen. In de laatste minuut van zijn zichzelf voortslepende toespraak vertelt Rutte dat hij hier niet is gekomen met een cadeautje voor het Ninsee. Het kost hem minder dan een minuut om zijn eigen advies in de wind te smijten. Want waarom ziet hij het toekennen van een subsidie als een cadeautje voor het Ninsee en niet als een traktatie voor het collectief, historisch besef van Nederland?

Rutte weet het zelf eigenlijk ook niet en laten we wel wezen… we verwachten niets van hem. Dat mag ook niet: toen hij uitgenodigd werd om te spreken tijdens Keti Koti vertelde hij de betrokken organisaties dat hij er alleen bij zou zijn als het Nederlands elftal niet in de finale van het EK zou staan. En zo is ‘onze’ Mark… betrokken wanneer er niets anders te doen is en zieltjeswinnend wanneer ‘we’ verloren hebben. Zijn prioriteitenlijstje is in ieder geval een stuk transparanter dan zijn politieke agenda en te midden van alle verkiezingscampagnes is dat bijzonder waardevol. Of denken we dat het 150-jarig jubileum van de afschaffing van de door Nederland uitgevoerde slavernij los staat van de komende Tweede Kamerverkiezingen?

* citaten uit Rutte’s Keti Koti-speech